تقریبا همه ما در طول روز به ماشین حساب احتیاج داریم. از جمع و تفریق و حساب و کتاب های سرانگشتی گرفته تا محاسبات بزرگتر و پیچیده تر. اما شاید کمتر پیش آمده باشد که به تاریخچه این ابزار محاسباتی فکر کرده باشیم. این که اولین بار به فکر چه کسی رسید تا همچین ماشینی بسازد که کار را برای میلیون ها انسان راحت و راحت تر کند. یا اصلا چه زمانی اختراع شد. اگر پاسخ این سوالات برایتان جذاب است با ما همراه باشید تا تمام جزئیات مربوط به اختراع ماشین حساب را مرور کنیم.

اگر از چوب خط که همگی با آن آشنایی داریم صرف نظر کنیم، شاید بتوان گفت که اولین ماشین‌ حساب شناخته بشر همان چرتکه ‌های چوبی است که 2400 سال پیش از میلاد مسیح در امپراتوری بابل، سومریان، مصری ها و از قرن‌ ها پیش در بازارهای محلی کشورهایی مثل چین و ایران استفاده می‌شدند.

اما اسطرلاب اولین ماشین‌ آنالوگی بود که از آن در دوران باستان ( 150 تا 100 سال پیش از میلاد) برای محاسبات نجومی استفاده می شد. در گذشته ماشین های مکانیکی دیگری نیز برای این منظور ساخته شدند اما خیلی بزرگی بودند. مثل :

•          کره هامن‌ نما ساخته شده توسط ابوریحان بیرونی (1000 سال بعد از میلاد)
•          اسطرلاب ‌های ساخته شده توسط ابراهیم بن یحیی الزرقالی (1015 میلادی)
•          برج ساعت نجومی ساخته شده توسط سو سانگ (1090 میلادی)
•          ساعت نجومی ساخته شده توسط بدیع‌الزمان جزری (1206 میلادی) که از آن به عنوان اولین کامپیوتر آنالوگ قابل برنامه ‌ریزی نام برده می شود.

 

تا اینکه در سال 1617 یک ریاضی‌ دان اسکاتلندی به نام جان نپیر وسیله‌ ساده ای به ‌نام استخوان ‌های نپیر ساخت که برای ضرب و تقسیم اعداد به کار برده می شد. این نامگذاری به این دلیل اتفاق افتاد که برای ساخت مهره‌ ها از استخوان یا عاج استفاده کرده بود.

در سال 1622، اولین "خط‌کش محاسبه" (Slide Rule) توسط ویلیام اوترد اختراع شد. این خط کش 7 سال بعد توسط شاگردش رونمایی شد.

در سال 1623، ویلهلم شیکارد دستگاهی به‌ نام "ساعت محاسباتی" اختراع کرد که شاید بتوان آن را اولین ماشین‌حساب مکانیکی نامید.

در سال 1642، یک ریاضیدان فرانسوی به نام پاسکال در تلاش بود تا ماشینی ساخت که می توانست بدون درکی از هوش انسانی دو عدد را جمع و تفریق و همچنین با تکرار ضرب و تقسیم کند.

در سال 1820، توماس دی کولمارس فرانسوی دستگاه چهار تابعه Arithmometer یا "دستگاه محاسبه" را اختراع کرد که برای اولین بار در سال های 1851 تا 1915 توسط حدود 20 شرکت در سراسر اروپا ساخته شد.

در سال 1822، یک فیلسوف و ریاضی ‌دان انگلیسی به نام چارلز بابیج "ماشین تفاضلی" خود را اختراع کرد. این ماشین می توانست 7 عدد مختلف تا 31 رقم اعشار را نگه داشته و روی آن‌ محاسبات ریاضی انجام دهد. او همچنین دو طرح بسیار پیشرفته‌ تر برای توسعه این دستگاه و ساخت یک کامپیوتر قابل برنامه ‌ریزی به ‌نام "موتور تجزیه و تحلیل" ارائه کرد که هیچ‌ کدام تکمیل نشد.  اما بعدها جرج شوتز با تکمیل طراحی ‌های او ماشینی به بزرگی یک پیانو برای ایجاد جدول ‌های لگاریتم ساخت.

 

در سال 1884، در.ای. فلت آمریکایی با اختراع دستگاهی به نام "کامپتومتر(Comptometer)" گامی بزرگ و رو به جلو برداشت. این دستگاه دکمه های مختلفی داشت که با فشردن آن، اعمال ریاضی انجام می شد و اولین نمونه موفق ماشین‌حساب کلیددار محسوب می ‌شود.

در سال 1886، در پی توسعه تجهیزات مکانیکی، یک ماشین حساب دیگر توسط ویلیام سیوارد بوروگز اختراع شد.

در نیمه اول قرن بیستم میلادی اما توسعه تدریجی ماشین‌ حساب‌ های مکانیکی اتفاق افتاد. یکی از اولین نمونه‌های این قرن ماشین 10 کلیده دالتون است که در سال 1902 عرضه و پس از آن توسط شرکت ‌های بسیار زیادی تولید شد، است.

 

در سال 1948، برای اولین بار نسل جدیدی از ماشین حساب های مکانیکی به نام "Curta" اختراع شد که نه تنها قادر به جمع، تفریق، ضرب و تقسیم بود، بلکه به راحتی در جیب جا می شد و قابل حمل بود.ظهور این ماشن حساب ها بازار دستگاه های محاسباتی رومیزی را کساد کرده بود. این ماشین حساب ها موتور داشتند، از بخش ‌های متحرک تشکیل شده بودند و نتیجه محاسبات روی صفحه ‌های شماره‌ گر نشان داده می ‌شدند.

تا اینکه از ابتدای دهه 1960 و با توسعه فناوری های الکترونیک ماشین حساب های متفاوتی ساخته شد که عبارت است از :

•          کامپتومتر شرکت بل
•          MKVII و MKVIII
•          ماشین ‌حساب شرکت شارپ به وزن 25 کیلوگرم و قیمت 2500 دلار
•          ماشین حساب ماتاترونیکس
•          ماشین حساب کانون
•          ماشین حساب سونی
•          ماشین حساب توشیبا
•          مدل پروگراما 101 شرکت اولیوتی با قابلیت خواندن کارت ‌های مغناطیسی
•          ماشین‌ حساب قابل برنامه ‌ریزی مونرو اپیک و ...

در سال 1967، اولین ماشین حسابی که در دست جا می ‌شد، توسط شرکت تگزاس اینسترومنتز عرضه شد. پس از آن، کمپانی های مختلف تلاش کردند تا روی کوچک‌ تر و کارآمدتر شدن ماشین‌حساب ‌ها تمرکز کنند که در نتیجه آن و در سال 1971، اولین نمونه جیبی و به معنای واقعی الکترونیک به نام "هندی" که یک نمایشگر ال ‌ای ‌دی هم داشت، تولید شد.

در سال 1972، شرکت هیولت پاکارد اولین ماشین ‌حساب جیبی دارای عمل‌گرهای علمی که جایگزین خوبی برای خط‌کش محاسباتی بود را اختراع کرد.

 

در سال 1973، نیز اولین ماشین حساب ارزان ‌قیمت به‌نام "سینکلر کمبریج" با قیمت 30 دلار عرضه شد. مدلHP – 65  نیز اولین ماشین‌حساب جیبی قابل برنامه ‌ریزی با قابلیت بیش از 100 دستورالعمل بود. همان سال ‌ها بود که پیشرفت ‌های زیادی در زمینه صفحه‌ های نمایش، صفحه‌های خورشیدی، مدارهای مجتمع و غیره صورت گرفت. اما قدم مهم دیگر را شرکت کاسیو با ساخت ماشین‌حساب FX-7000G به ‌عنوان اولین نمونه گرافیکی در سال 1985 برداشت که باعث شد در دهه1990 و اواخر قرن بیستم دیگر مرز میان کامپیوترهای جیبی و ماشین‌ حساب ‌های گرافیکی چندان مشخص نباشد.

آنچه که جالب است بدانید این است که نزدیک به 4000 سال طول کشید تا ایده ماشین حساب شکل بگیرد، اختراع شود و پس از ارتقا و تکمیل، به شکل فعلی خود برسد. و سرانجام در دهه 1990 ماشین حساب در فرم و شکل امروزی اختراع شد.